ALTERNATÖR ( ŞARJ DİNAMOSU ) NEDİR? ARIZALARI NELERDİR? ARIZASI NASIL ANLAŞILIR?

ALTERNATÖR NEDİR?

 

Arabada şarj dinamosu denilen alternatör, stator adı verilen bir demirin iletkenlerine sarılmakta ve içeride bulunan mıknatısın dönmesi ile elektrik üretilmesi sonucunda çalışmaktadır. Mıknatısın dönmesi sonucunda oluşan enerji, araba dinamosu tarafından alternatif akıma döndürülür. Böylelikle de araba dinamosundan elektrik akımı oluşturulmuş ve araç çalıştırılmaya hazır bir konuma getirilmiştir. Arabalarda bulunan bu dinamoların büyük bir öneme sahip olması, oluşabilecek sorunların da büyük olmasına sebep olabilmektedir. Bu dinamolar, özellikle de aracın ilk çalışmasındaki marş, ateşleme sistemi ve uyarı göstergeleri gibi önemli sistemlerin çalışmasında görevlidir. Araba şarj dinamosu arızaları bu gibi sistemlerin arızalanmalarına da sebep olabilmektedir.

Aynı zamanda yine alternatörlerin yeteri kadar çalışmaması durumunda farların zayıf bir şekilde çalışması, otomatik camların işlevinin yavaşlaması ve diğer problemler görülebilmektedir. Alternatörlerde ciddi bir problemin olmasında ise gözle görülür belirtiler ortaya çıkabilmektedir. Aracın çalıştırılmasının ardından araç içerisinde yoğun bir şekilde kauçuk kokusu görülebilmekte ve bununla birlikte kişiler sıcak tel kokusu da alabilmektedirler. Araba dinamoları, aracın çalışabilmesi ve diğer önemli sistemlerin de sorunsuz bir şekilde çalışabilmesi için büyük bir öneme sahip olmaktadır. Kişilerin daha büyük problemler ile karşı karşıya kalmamaları için bu dinamoların bakımlarına önem vermeleri ve herhangi bir sorun yaşadıklarında ise zaman kaybetmeden bir servise götürmeleri gerekmektedir. Araçlardaki her bir arıza, çok daha büyük problemlere sebep olabilmekte ve bu nedenle de sürekli olarak kontrol edilmelidir.

ALTERNATÖR (ŞARJ DİNAMOSU) ARIZA BELİRTİLERİ

Alternatör ( şarj dinamosu ) arızaları otomobillerde çeşitli belirtilerle anlaşılabilir.  •    "ALT" veya "ŞARJ" gösterge ışığının yanması, •    Motorun çalışmaması veya geç çalışması, •    Alternatör den gürültülü ses gelmesi, •    Otomobil farlarının aniden kararması. Bunun gibi çeşitli problemler, şarj sistemindeki bir arızadan kaynaklanıyor olabilir. Sorunu çözmek için genellikle birkaç basit test yeterli olur. Otomobil şarj sistemindeki sorunların erken teşhis edilmesi ile arızalı bileşenlerin sistemdeki diğer parçalara zarar vermesi engellenebilir. Hazırladığımız bu kullanışlı sorun giderme makalesi, bir test lambası veya dijital multimetre (DMM) ile basit kontroller yaparak; arızalı bileşenleri anlamanıza yardımcı olacaktır. 

ALTERNATÖR (ŞARJ DİNAMOSU) ARIZALARI NASIL ANLAŞILIR?

Gösterge Uyarı Işığı Yanıyor Olabilir

Genellikle şarj sisteminin sorunlu olduğunu gösteren ilk işaret, araç sürerken gösterge panelinde yanan "akü", "ALT" veya "ŞARJ" uyarı ışığıdır. Bu ışığın yanması, alternatörün aküyü şarj etmeyi bıraktığı ve aracınızın akü gücüyle çalıştığı anlamına gelir. Işık sadece belirli zaman aralıklarında yanıyorsa, sorun alternatördeki yıpranmış karbon fırçaları olabilir. Ancak gösterge ışığının yanması, sadece karbon fırçaları ile alakalı olmayabilir. Kimi zaman arızalı bir sensör nedeniyle gösterge ışığı yanıyor olabilir. 

Motor Hiç Çalışmıyor veya Geç Çalışıyor Olabilir Akünün şarjı zayıf olduğunda, motorun kranklanması ve çalışması imkansız hale gelebilir. Bazen de  normalden çok geç çalışıyor olabilir. Bu tür sorunlar, alternatör veya şarj sistemi arızalarından kaynaklanabilir.

Akü Aşırı Isınıyor ve Çok Fazla Su Kullanıyor Olabilir Eğer akü normalden fazla şarj oluyorsa, sıcaklığı yükselir. Bunun sonucu olarak da kendinizi sık sık aküye su eklerken bulabilirsiniz. Sorun zamanında çözülmezse, akünüz kullanılamaz hale gelebilir. 

Kaputun Altından Gürültü Geliyor Olabilir Motordan gelen tuhaf sesler, kötü alternatör bileşenlerinden, gevşek veya yıpranmış bir kayıştan kaynaklanıyor olabilir.

Farlar Kararıyor veya Kısılıyor Olabilir Aracınızdaki farlar ve gösterge panelindeki aydınlatmalar kararıyor olabilir. Böyle bir durumda akü şarjının azaldığından veya alternatörün içindeki diyotların arızalı olduğundan bahsedebiliriz. Öncelikle akünün ömrünü doldurup doldurmadığı test edilmelidir.

Alternatör ve Şarj Sistemi Sorunlarını Anlamak için Yapılabilecek Testler

Bu şarj sistemi kontrolleri serisi, şarj sisteminizin genel durumunu teşhis etmeye yardımcı olur. Şarj sisteminizde gerçekten bir sorun olup olmadığını anlamanıza ve sorunun kaynağını bulmanıza yardımcı olur.

1. Sistemi Görsel Olarak Denetleyin Motor kapalıyken, kaputu açık konuma getirin ve şarj sisteminin tüm bileşenlerini görsel olarak inceleyin. Aşınmış veya gevşek bir tahrik kayışı, alternatör bağlantı sorunları, gevşek alternatör montaj cıvataları, akü kutusunun ve kablolarının çevresinde korozyon olup olmadığına bakın. Tahrik kayışını kontrol ederken ayarlı olup olmadığını kontrol edin. Gerekirse, kayışı aracınızın kullanım kılavuzu veya onarım kılavuzu yardımıyla ayarlayın. Kayışı çatlaklar, kesikler, bozulma veya diğer aşınma belirtileri açısından inceleyin. Kayış ve kayış gergisini üreticinin tavsiye ettiği aralıkla değiştirin.

2. Kablolama Sorunlarını Kontrol Edin Alternatörün arkasında yer alan voltaj regülatöründeki kabloları ve bağlantıları kontrol edin. Bağlantılarda korozyon, hasar görmüş kablolar, kısa devre ile sonuçlanabilecek yalıtımlar varsa bu bağlantılar yenilenmelidir.

3. Gösterge Işığı Sürekli Yanıyorsa veya Yanıp Sönüyorsa Yapmanız Gerekenler •    Motoru çalıştırın ve acil durum frenlerini uygulayın. Şanzımanı, boş (manuel) veya Park (otomatik) konumunda getirin. •    Akü kutup başlarına bir voltmetre bağlayın. •    Voltmetre ekranını izlerken, alternatörün, akünün ve uzaktan voltaj regülatörünün (eğer varsa) arkasındaki kabloları oynatın. •    Kablolardan birini kıpırdatırken sayaç göstergesindeki voltaj yükselirse, bir elektrik bağlantısı sorunu olduğundan bahsedebiliriz.

4. Alternatör Gürültüsünü Kontrol Edin Hasar görmüş alternatör yatakları, redresörler, rotor şaftı, stator sargısı, kayma halkaları, fırçalar ve alternatörün içindeki diğer parçalar, mekanik veya elektriksel sorunlara neden olabilir. Bu sorunlar nedeniyle alternatörden anormal sesler gelebilir. 

5. Aşırı Şarj Etme Kontrolü Sonraki üç test en iyi şekilde, bir yük test cihazı kullanılarak yapılır. Ancak dijital voltmetre de kullanılabilir. 

a. Akünün Tamamen Şarj Olup, Olmadığını Ölçün. 

•    Uzun farları 10 saniye boyunca açın ve ardından kapatın, •    İki dakika bekleyin, •    Akü kutuplarındaki voltajı dijital multimetre ile ölçün. Bu değer 12.4V ile 12.6V arasında olmalıdır. İdeal voltaj değerleri okumanız, pilinizin tamamen şarj olduğu anlamına gelir. 12.4V'nin altında bir okuma alırsanız, devam etmeden önce aküyü şarj edin.

b. Şarj Sisteminin Yüksüz Voltajını Ölçün

•    Bu test motor devrinin 1500 dev/dk'ya sabitlenmesi ile gerçekleştirilir. •    Akü üzerindeki voltajı, dijital multimetre ile ölçün. Standart okunması gereken değer 2.5V ile 3.0V aralığında olmalıdır. Eğer daha yüksek voltaj değeri okuyorsanız, alternatörünüz aküyü aşırı şarj ediyordur veya akü arızalıdır. Bir diğer olası problem de arızalı voltaj regülatörüdür.

c. Şarj Sistemi Voltajını Yük Durumundayken Ölçün.

•    Bu test motor 2000 dev/dk'da iken yapılmalıdır. Klima, fan motoru, farlar, buz çözücü, silecekler gibi tüm elektrikli aksesuarları açın.  •    Akü kutup başlarına voltaj okuması yapın. Sisteminizin elektriksel taleplerine ayak uydurabilmesi için okumanız gereken voltaj değeri 3V civarındadır. Daha düşük voltaj değerleri, şarj sistemi talebini karşılayamaz. Bu durumda alternatör veya voltaj regülatörünün arızalı olduğundan söz edebiliriz.

6. Alternatör'deki AC Gerilim Kaçaklarını Kontrol Edin Alternatörler, alternatif akımı doğru akıma dönüştürmek için diyotlar kullanır. Bir veya daha fazla diyot arızalı olduğunda, alternatör işlevini yerine getiremeyebilir. AC voltaj sızıntısı nedeniyle araç farlarında ve gösterge ışıklarında azalma görülür. Genellikle bu sızıntı, bir dijital multimetre ile AC voltajı ölçülerek yapılır.

•    Motoru çalıştırın ve rölantide bırakın. •    El frenini çekin. Şanzımanınızı Park (otomatik) veya Boş (manuel) konuma getirin. •    Ölçüm cihazınızı düşük AC voltaj aralığına ayarlayın ve ölçümünüzü yapın. •    Az miktarda AC voltajı bile tespit ederseniz, alternatörü değiştirin.

ŞARJ SİSTEMİ PROBLEMLERİ VE OLASI NEDENLERİ

Akü Yeteri Kadar Şarj Etmeyebilir

Yapabileceğiniz Bazı Kontroller: •    Tahrik kayışını yakın zamanda değiştirmediyseniz kontrol edin. Kayışın uygun gerginliğe sahip olduğundan emin olun. Aşınma veya hasar belirtileri arayın.  •    Tahrik kayışı ile birlikte kayış gergisini de kontrol edin. Serbestçe döndüğünden ve gürültüsüz olduğundan emin olun. Otomobil üreticileri, tahrik kayışını değiştirdiğiniz sırada gergiyi değiştirmenizi tavsiye eder. •    Akü bağlantılarınızın sıkı ve temiz olduğundan emin olun. Ancak, terminallerin temiz görünmesi iyi durumda oldukları anlamına gelmez. Elektrik akımını engelleyebilecek hasar olup olmadığını kontrol edin. •    Marş motorunun sorunsuz çalıştığını kontrol edin. Arızalı bir marş motoru, çalıştırma sırasında aşırı akım çekerek akünün gücünü boşaltabilir. Gerekirse, marş motorunuzu test ettirin.

Akü Aşırı Şarj Edebilir

Test sonuçlarının yanı sıra, bataryanızın aşırı şarj edildiğinin bir başka olası işareti de, batarya terminallerinin korozyon biriktirmesidir.

Yapabileceğiniz Bazı Kontroller: •    Alternatöre, voltaj regülatörüne ve aküye yapılan tüm bağlantıların temiz, sıkı ve iyi durumda olduğundan emin olun. •    Bataryanızı kontrol edin veya bir oto elektrikçide test ettirin. Ömrünü doldurmuş bir akü hücresi, alternatörün iyi akü hücrelerinin aşırı şarj olmasına neden olur. •    Arızalı bir alternatör voltaj regülatörü olup olmadığını kontrol edin.  •    Alternatörün (alternatör kutusu) ve voltaj regülatörünün iyi topraklama bağlantılarına sahip olduğundan emin olun. Zeminlerde paslanma olmamalıdır. Alternatör ve uzaktan voltaj regülatörü montaj cıvatalarının temiz ve sıkı olduğunu kontrol edin.  •    Alternatör redresörünü kontrol edin.

Alternatör Aküyü Şarj Etmeyebilir

Testler sonucu düşük bir voltaj değeri okuyorsanız yapabileceğiniz kontroller: •    Tahrik kayışının gevşek ya da yıpranmış olmadığından emin olun. •    Gerekirse, sadece motoru çalıştırmak için iyi bir aküyü ödünç alın. Tahrik kayışınızın arızalı olup olmadığını ve kayış gerginliğini kontrol edin. •    Kayış gergisini manuel olarak kontrol edin. Gergi makarasının serbest ve gürültüsüz döndüğünden emin olun.  •    Alternatör kasnağını elle çevirin ve sorunsuz döndüğünden emin olun. Yataklarda sorun varsa, alternatör serbestçe rahat dönemez. •    Akü, alternatör ve voltaj regülatöründeki bağlantıların temiz ve sıkı olduğundan emin olun. •    Yanmış bir sigorta veya erimiş bağlantı olup olmadığını kontrol edin. Gerekirse, alternatör sigortasını veya kaynaştırıcı bağlantıyı bulmak için araç onarım kılavuzunuza bakın.

Motor Gürültü Yapabilir

Motor gürültülü çalışıyorsa, alternatörün arızalı olabilir. Bir sonraki kontrol testleri, gürültünün kaynağını bulmanıza yardımcı olacaktır. •    Tahrik kayışını veya serpantin kayışını kontrol edin. Aşınmış bir kayış, çalışma sırasında gürültüye neden olabilir.  •    Ayrıca, kayış gergisinin düzgün çalışıp çalışmadığını kontrol edin. Serbestçe döndüğünden emin olun. •    Alternatörün düzgün şekilde monte edildiğinden emin olun. Gevşek montaj cıvataları, alternatör tahrik kayışının ve tahrik kasnağının yanlış hizalanması, motorun gürültülü çalışmasına neden olabilir.

Motor Çalışır Vaziyetteyken Farlar ve Işıklar Kısılabilir

Çoğu alternatör, sistem tarafından kullanılmak üzere alternatif akımı (AC), doğru akıma (DC) dönüştürmek için doğrultucu içindeki diyotları kullanır. Bir veya daha fazla diyot arızalandığında, alternatif akım elektrik sistemine sızıntı yapabilir. Farlar, gösterge tablosu ışıkları ve diğer iç lambalar motor çalışırken kısılabilir.